Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi ehtimalı ilə bağlı gərginliyin yüksək olduğu bir vaxt analitiklər deyirlər ki, Türkiyə dəniz qüvvələrinin Qara Dənizə çıxışını tənzimləyən beynəlxalq konvensiyanın icraçısı kimi mühüm rol oynayır. Ankara anlayır ki, istənilən münaqişə Türkiyə Qara Dənizdəki qapıçı roluna görə həm Moskva, həm də NATO tərəfdaşları tərəfindən təzyiqlərlə üzləşəcək.
Rusiya Ukrayna sərhədində qüvvələrini artırdığı bir vaxt NATO hərbi gəmiləri Ukraynaya dəstək üçün Qara Dənizdəki mövcudluğunu gücləndirir.
Qara Dənizə çıxış yalnız 1936-cı il Montrö Konvensiyasına əsasən İstanbulun Bosfor boğazından keçir. Türkiyə tərəfindən idarə olunan konvensiya Qara dənizdən kənar ölkələrin dəniz gəmilərini hər gəmi üçün maksimum 10 min tona qədər və cəmi 21 gün müddətinə məhdudlaşdırır.
“Əgər durum daha da pisləşərsə, Ukraynanı qorumaq və ya müdafiə etmək lazımdır. Montrö konvensiyasına görə, NATO-nun dəniz qüvvələri kimi dəniz platformaları kimi saxlaya biləcəyi qüvvə məhduddur,” təqaüddə olan Türkiyə səfiri Mithat Rende bildirib.
Montrö Konvensiyası Türkiyənin suverenliyini və Qara Dənizi açıq dənizlərlə birləşdirən daxili su yolları şəbəkəsinə nəzarəti bərpa etdiyinə görə Türkiyə üçün tarixi əhəmiyyət kəsb edir.
Lakin bəzi analitiklər xəbərdarlıq edirlər ki, Türkiyənin Qara Dəniz qapıçısı rolu yüksək gərginlik zamanı onu NATO tərəfdaşları ilə çətin vəziyyətdə qoyur.
“2008-ci ildə Rusiya-Gürcüstan müharibəsi zamanı ABŞ və digər NATO müttəfiqləri bölgəyə daha çox gəmi gətirməyə çalışdılar və ilkin olaraq Türkiyə ABŞ-ın ilk istəyinə icazə vermədi, çünki o, gəmi tonaj həddini pozurdu. Nəhayət, ABŞ bu tələbi bir böyük gəmi yerinə başqa iki kiçik gəmiyə çevirdi və sonra onlara icazə verildi,” Kadir Has Universitetinin professoru Mustafa Aydın qeyd edib.
Amma Türkiyə də Rusiyanın təzyiqi ilə üzləşir. Ötən il Amerika hərbi gəmilərinin NATO-Ukrayna dəniz təlimlərində iştirak etmək üçün İstanbulun Boğaz su yolundan istifadə etməsi Rusiya prezidenti Vladimir Putinin kəskin tənqidinə səbəb olub.
Müşahidəçilər NATO Qara Dəniz donanmasının mövcudluğunu artıracağı təqdirdə Rusiyanın təzyiqinin artacağını proqnozlaşdırırlar.
“Rusiya həm də Türkiyəyə təzyiq göstərir ki, istər NATO üzvü, istərsə də Ukraynanın yaxşı qonşusu kimi bu işə qarışmasın. Ruslar isə Türkiyəni tənqid etmək, bəlkə də hədələmək yox, Türkiyəyə Türkiyənin heç bir yanlış addım atmaması lazım olduğunu demək üçün fürsət gözlədiyini gizlətmir,” Türkiyə Xarici Siyasət İnstitutunun sədri Hüseyin Bağcı bildirib.
Ankara artan gərginliyi aradan qaldırmaq üçün bu həftə keçiriləcək danışıqları gözləyir və ümid edir ki, hər iki tərəf regionda daha çox hərbi güclənmənin qarşısını alacaq. Əks təqdirdə bu, Qara Dənizin qapıçısı kimi tarixi rolunda Türkiyə üçün yeni problemlər yarada bilər.
Amerikanın səsi

---

---